Wereldpolitiek college 5, 12 november

Bedreigingen voor de democratie

Volgens Fukuyama kan de democratie zowel vanuit links als vanuit rechts beschadigd worden. Zowel links als rechts heeft kritiek op de liberale democratie. Links vindt bijvoorbeeld dat er op het gebied van gelijkheid nog veel winst te behalen valt, en dat de economie nog altijd teveel invloed heeft. Rechts vindt op zijn beurt weer dat de natuurlijke ongelijkheid er nu eenmaal is en dat wanneer je mensen gelijk behandelt hun menselijkheid ontkend wordt. Individuele talenten zijn nu eenmaal niet eerlijk verdeeld. In een maatschappij waarin men gelijkheid nastreeft stelde Nietzsche vraagtekens bij het vergen van het uiterste van jezelf als je toch niet boven het maaiveld uit mag steken omdat die ongelijkheid in de hand werkt. Hij vond het erg belangrijk dat de mens zijn positie verwierf. Wanneer iedereen gesteund wordt door de staat wordt de mens volgens Nietzsche zwak, slap en gemakzuchtig. Fukuyama ziet twee krachten die de democratie schade toe kunnen brengen, namelijk: megalothymia (het verlangen erkent te worden als superieur aan anderen) en isothymia (gelijke erkenning). Op dit moment gelooft Fukuyama echter dat de bedreiging van de democratie eerder van rechts zal komen dan van links omdat het kapitalisme/imperialisme nu sterk aanwezig is.

Ik denk dat het voor een stabiele democratie belangrijk is dat de beide krachten in evenwicht met elkaar zijn en dat we niet teveel doorschieten naar een enkele kant. In wezen biedt de liberale democratie ruimte voor de burger om te kiezen. De overheid biedt een basis gelijkheid met vrijheid van meningsuiting, vrijheid van pers, minimum inkomen, grondwettelijk etcetera. Men kan een rustig leven leiden in het midden of met veel hard werken proberen met de kop boven het maaiveld uit te steken. Het is wel belangrijk dat iedereen de kans krijgt om zijn positie te ontstijgen als hij dat zou willen. Dat is ondanks onze welvaart nog steeds niet altijd het geval. Sommige groepen hebben een achterstand of zullen niet meer gaan verdienen dan het minimum inkomen, het is voor hen zeer belangrijk dat dat minimum een waardig bestaan oplevert. Want zoals ik in een eerder blog al beschreef gedijt populisme goed onder de mensen die niets te verliezen hebben.